آشنائی با فاکتورهای ایمنی تجهیزات بندری، شناسائی هر یک از این فاکتورها، تهیه چک لیست‌های ایمنی تجهیزات بندری، تعیین درصد ایمنی تجهیزات بندری و مقایسه فاکتورهای ایمنی تجهیزات با یکدیگر جهت شناسائی نقاط ضعف و قدرت هر یک از فاکتورها و تلاش برای رفع معایب و موارد غیر ایمن در یک تحقیق، توسط کارشناسان ایمنی مورد بررسی قرار گرفته است.
موارد ایمنی منتخب در این تحقیق براساس دستورالعمل‌های ایمنی، کاتالوگ‌های مختلف تجهیزات، سایت‌های اینترنتی و نیز علل بروز برخی از حوادث در بندر انتخاب شده‌اند.
با توجه به وضعیت ایمنی تجهیزات مورد بررسی و تعیین درصد ایمنی هر یک از این تجهیزات و مقایسه کلی نمودارها، امید است بتوان در آینده با توجه به امکانات، شرایط و نیز میزان ریسک به رفع آن نواقص پرداخت.
با توجه به حوادث بی‌شماری که به دلیل عدم رعایت موارد ایمنی، فرسودگی و قدیمی بودن برخی از تجهیزات بندری رخ می‌دهد، ایمنی در این‌گونه از تجهیزات بسیار حائز اهمیت است. هم‌چنین گاهی به دلیل کمبود تجهیزات غیر ایمن و بی‌توجهی به ایمنی تجهیزات بندری باعث شده که تنها به سلامت یک دستگاه از نظر فنی و مکانیکی رسیدگی شود. بنابراین ابتدا با شناسائی این‌گونه نواقص و ایمن‌سازی تجهیزات، می‌توان گام مؤثری در بالا بردن ضریب ایمنی بنادر برداشت.
● ایمن‌سازی تجهیزات بندری (تراکتور، لیفتراک و جرثقیل زمینی)
▪ چراغ‌های تجهیزات:
شامل چراغ‌های جلو (نور بالا و نور پائین) عقب، راهنما، دنده‌ عقب و خطر است.
▪ چراغ‌های دید اپراتور:
علاوه بر چراغ‌های فوق چراغ‌هائی جهت دید اپراتورهای لیفتراک و جرثقیل ضروری است. این چراغ‌ها به راننده این امکان را می‌دهد بتواند در زمان تاریکی کارگران، بار، محوطه و کامیون و ... را با دقت بیشتری ببیند.
▪ چراغ گردان (چراغ‌های هشدار دهنده):
با توجه به این‌که اپراتور جرثقیل‌های موجود در اسکله از سطح بالاتری به اسکله‌ها نگاه می‌کنند باید دید کافی نسبت به تردد تجهیزات بندری داشته باشند.
▪ بوق:
صدای این وسیله نیز باید در حد فرکانس استاندارد باشد.
▪ شیشه اتاق اپراتور:
تمیزی، نبود هرگونه سایش و ترک در شیشه‌های تجهیزات باعث افزایش دید و دقت اپراتور می‌گردد.
▪ ترمزها:
ترمزهای سالم و دقیق ضامن توقف به موقع تجهیزات و کاهش تصادفات و حوادث‌اند. در تراکتورها باید هر دو ترمز چپ و راست با هم درگیر باشند.
▪ برف‌پاکن:
برف‌پاکن‌ها باید شیشه‌ها را به‌طور مناسب و تا حد امکان پاک نموده و باعث سائیدگی شیشه نیز نشوند.
▪ آینه‌ها:
آینه‌های داخل تجهیزات باید تمیز، بدون ترک و شکستگی و نیز متناسب باشند.
▪ درپوش رادیاتور:
در صورت نبود درپوش در زمان جوش آمدن آب رادیاتور، امکان پاشیدگی آب‌جوش به خارج و بر روی راننده و یا افراد دیگر وجود دارد که می‌تواند باعث سوختگی و بروز حادثه و نیز سرریز شدن آب رادیاتور و ... شود.
▪ وضعیت پدال‌ها:
علاوه بر این‌که لازم است کفش رانندگان این‌گونه تجهیزات عاری از هرگونه گل و لای و لغزندگی باشد. سطح پدال‌های گاز، ترمز و کلاج نیز باید عاری از مواد لغزنده و سطحی غیرصاف و دندانه‌دار باشد تا راننده بتواند به راحتی و در کمترین زمان از پدال‌ها استفاده نماید.
▪ کپسول اطفای حریق:
وجود کپسول‌های اطفای حریق در کلیه تجهیزات بندری ضروری است.
▪ درپوش (کاور) موتور:
نبود کاور باعث کشیده شدن گرد و غبار به داخل موتور شده و در صورت تصادفات احتمالی و یا برخورد بار با تجهیزات ضربه بیشتری به موتور وارد می‌شود.
▪ ترمزدستی:
ترمزدستی دستگاه باید پیش از خروج تجهیزات درگیر شده باشد تا از به حرکت در آمدن غیرارادی و خود به خود تجهیزات بندری جلوگیری شود.
▪ تایرها:
وجود تایرهای مناسب و آجدار به توقف به موقع دستگاه کمک می‌کند.
▪ آلارم دنده عقب پله‌ها:
پله‌های تجهیزات باید از ورق‌های آجدار و یا مشبک باشند.
▪ حفاظ قسمت‌های گردان:
تسمه‌ها، چرخ‌دنده‌ها، قسمت‌های گردان و متحرک کلیه دستگاه‌ها و تجهیزات، می‌تواند در حین کار باعث کشیده شدن لباس و اعضاء بدن به داخل آن شده و باعث قطع عضو و حتی مرگ گردد.
▪ دود:
دود بیش از حد علاوه بر آلودگی محیط زیست، در دراز مدت باعث بیماری‌های تنفسی کارگران می‌شود.
▪ قفل درب ورودی صندلی راننده:
صندلی مناسب علاوه بر بالا بردن کارآئی و راندمان، باعث کاهش خستگی ناشی از کار می‌گردد.
▪ گیج:
چراغ و کلیدهای روی داشبرد و کابین اپراتور، تجهیزات بندری این لوازم نشان دهنده وضعیت و شرایط دستگاه می‌باشند. در صورتی‌که این وسائل معیوب باشند اپراتور از وضعیت دستگاه خود بی‌خبر بوده و علاوه بر آسیب دیدن دستگاه باعث بروز حوادث و خطرات دیگر نیز می‌گردد.
▪ لیک مواد نفتی:
ریزش روغن و گازوئیل علاوه بر آلودگی محیط زیست می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی آسفالت و لغزندگی جاده و بروز تصادفات گردد.
▪ کلید قطع اضطراری:
این کلیدها معمولاً در جرثقیل‌ها و لیفتراک‌های پیشرفته به کار می‌رود و باعث قطع سریع دستگاه می‌گردد تا در زمانی که دستگاه از کنترل اپراتور خارج می‌شود از وقوع و یا افزایش فاجعه کاسته شود.
▪ کلید قطع‌کن باطری:
این کلید نیز در جرثقیل‌ها و لیفتراک‌های پیشرفته به کار می‌رود و در صورت اتصالی برای قطع سریع باطری و خارج نمودن باطری از مدار استفاده می‌شوند.
▪ وضعیت وایرهای جرثقیل:
وایرها نیز باید به‌صورت دوره‌ای با روغن مخصوص روغن‌کاری شود.
▪ ایمنی هوک جرثقیل:
شامل قلاب که از نظر شکل ظاهر، اندازه دهانه قلاب و نیز طول آن باید مورد بررسی قرار گیرد.
قابل رؤیت بودن جداول بار و تناژ جرثقیل و لیفتراک
▪ اندکاتور و زاویه بوم (عقربه‌ای) جرثقیل:
عقربه نشان دهنده زاویه بوم در تعیین حداکثر تناژ جرثقیل به اپراتور کمک می‌کند. درجه زاویه بوم نیز باید کاملاً خوانا و قابل رؤیت باشد و به‌صورت مکرر چک شود.
▪ اندیکاتور تراز جرثقیل:
اپراتور باید قبل از شروع به کار، از استقرار و تراز بودن صحیح جرثقیل خود اطمینان حاصل کند.
▪ کفشک‌ جک‌های استقرار جرثقیل:
کفشک جک‌های استقرار باید طبق استانداردهای جرثقیل بوده و بسته به نوع زمین متفاوت می‌باشد.
▪ میکرو سوئیچ وینچ جرثقیل:
در صورت نبود این وسیله، چنان‌چه هوک با نوک بوم برخورد نماید، علاوه بر آسیب دیدن قرقره‌های بوم و هوک، در صورت شدت فشار باعث پاره شدن وایر و افتادن قطعات شکسته شده و هوک و قرقره‌ها و نیز افتادن بار و هوک به زمین می‌شود.
▪ خطوط هشدار بر روی جک‌های استقرار جرثقیل:
قابل رؤیت بون جک‌های استقرار، کشوئی جک‌های استقرار و وزنه تعادل و ... از اهمیت بالائی برخوردار است.
● سایر نکات ایمنی
علاوه بر موارد چک لیست مورد بررسی در این تحقیق، باید تعمیرات و بازدیدهای دوره‌ای (PM) تجهیزات را نیز مورد توجه قرار داد. در این بازدیدها علاوه بر موارد فوق به نکات زیر باید توجه شود:
▪ روانکاری (گریس‌کاری و روغن‌کاری) قسمت‌های مورد نیاز
▪ بازدید از قسمت‌های مختلف بوم تلسکوپی (نرده‌ای) جرثقیل از قبیل: پین‌ها، وایرهای مهار بوم و نیز ساختار کلی بوم
▪ بازدید و اطمینان از محکم بودن پیچ‌ها و مهره‌ها
▪ آچارکشی به موقع قسمت‌های مختلف جهت کاهش صدا و ارتعاش
▪ سرویس دوره‌ای سیستم‌های گرمائی و سرمائی تجهیزات بندری
▪ بازدید دوره‌ای از قسمت‌های جوشکاری شده (اتصالات)
▪ بازدید از بست‌ها و شلنگ‌های هیدرولیک
▪ بازدید از گیج‌های نشان دهنده میزان فشار باد و یا هیدرولیک و کنترل میزان فشار
▪ بازدید از عملکرد صحیح اهرم‌های فرمان
▪ عایق‌کاری مناسب بدنه و کابین تجهیزات
▪ بازدید از پین قفل‌کن گردش اتاق جرثقیل و نیز عملکرد صحیح سوئیچ PTO در جرثقیل‌هائی که دارای این وسائل‌اند.
▪ بازدید از سیستم‌های خنک‌ کننده موتور و روغن هیدرولیک
▪ اعلام سریع نواقص به مسئولان مربوطه و رفع سریع آنها
▪ بازخوانی و مرور گزارشان ایمنی
▪ بازدید از قسمت‌های مختلف و عملکرد هر یک از قسمت‌ها توسط رانندگان تجهیزات پیش از شروع کار
▪ بازدید از روغن‌های ترمز، موتور و هیدرولیک پیش از شروع کار
▪ آزمایش‌ مستمر بر روی تجهیزات بندری و نیز رانندگان (اپراتورها) تجهیزات بندری و دریافت گواهینامه‌های ایمنی
▪ رفع نواقص ایمنی موجود در تجهیزات با توجه به اولویت‌ها و شرایط
▪ عدم نگهداری دستمال، به‌خصوص دستمال‌های آغشته به مواد نفتی در داخل تجهیزات بندری
▪ استفاده از رانندگان با تجربه و دارای گواهینامه مورد تأیید
▪ رعایت کلیه موارد دستورالعمل‌های ایمنی تجهیزات بندری که در اختیار رانندگان قرار گرفته است